Biết để sống

Có một chuyện ngụ ngôn mà tôi rất thích xin kể ra sau đây:
“Ngày kia có một chú khỉ nhỏ quyết định đi chơi lang thang trong rừng. Chú khỉ không biết đi đâu nhưng đã khởi hành từ lúc sáng sớm. Chú nhảy từ cành cây nầy qua cành cây khác cho đến khi thấy mệt. Rồi chú khỉ gặp chàng Bò Tót. 
Chàng Bò Tót hỏi, “Chú trẻ đi đâu đó?” 
Chú khỉ trả lời rằng chú không biết đi đâu nhưng bây giờ đã mệt rồi. 
Chàng Bò Tót nói, “Vậy leo lên lưng tôi để tôi chở chú đi.”
 Chú khỉ con leo lên lưng Bò Tót và chúng đi với nhau cách chậm rãi.
Sau một lúc có một chim Đại Bàng rất lớn bay theo. 
Chim Đại Bàng hỏi, “Chú khỉ trẻ, chú đang đi đâu đó?
” Chú khỉ trả lời, “Cháu không biết nhưng chắc chắn cháu đang đi chậm lắm.”
 Chim Đại Bàng nói, “Vậy hãy để ta ôm chú lên và bay nhanh hơn nhé.
” Chú khỉ trẻ nói, “Vậy thì tốt lắm!” 
Thế là chim Đại Bàng cắp chú khỉ trong đôi chân mạnh mẽ của nó và bay thật nhanh về tổ. 
Chim Đại Bàng mẹ lẫn chim con trong tổ vui vẻ vì thấy chú khỉ. Bầy chim đã xúm lại xé xác chú khỉ làm mồi cho bữa ăn tối.”
Từ câu chuyện trên tôi thấy mình tìm ra được một bài học quan trọng:
“Nếu bạn không biết bạn đang đi đâu thì chắc chắn bạn sẽ đi đến một nơi mà bạn không muốn đến.”
Thử hỏi bạn đang đi đâu và bạn có biết chắc mình sẽ về đâu chưa? Trả lời được câu hỏi nầy là bạn đã hiểu rõ mục đích của bài viết nầy.
Người Việt Nam xưa thường nhắc câu, “Khôn cũng chết, dại cũng chết, biết thì sống.”
 Kinh nghiệm nầy cho thấy sống hay chết liên quan đến sự biết hay không biết. Hồi trẻ tôi có nghe một cụ già nói đến câu nầy một cách thích thú. 
Nghe nói người đầu tiên nói câu nầy là cụ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Câu nói nầy nay đã trở thành một thành ngữ được nhiều người biết đến và hay trưng dẫn ra trong những câu chuyện người già nhắc lại cho người trẻ. Trong sách lịch sử cũng thấy nói đến chuyện Khôn, Dại, Sống, Chết nầy.
Ngày xưa, vua Ai Công, nước Lỗ, hỏi Đức Khổng Tử:
- Người khôn có sống lâu không?
Khổng Tử đáp:
- Khôn thì sống lâu, chứ dại thì sống lâu sao được! Người ta có thứ chết, tự mình làm cho mình chết, chứ không phải số mệnh đáng chết mà chết: Ăn uống không chừng mực, thức ngủ không điều độ, làm lụng khó nhọc quá, lười biếng, chơi bời quá, người như thế phải chết về bệnh tật.
 Phận là người dưới mà can phạm người trên; Lòng tham muốn không chừng; Tính yêu cầu không chán… Những người như thế thì chết về hình pháp. 
 Mình ngu mà kình địch với người khôn, mình yếu mà khinh bỉ người mạnh; không biết lượng sức mình mà cứ giận dữ làm liều, người như thế thì chết về binh đao.
 Ba thứ chết ấy, thực không phải là số mệnh, chỉ tự mình giết mình mà thôi.”

(trích Thành Ngữ Điển Tích Danh Nhân Từ Điển của Trịnh Vân Thanh, 
NXB: Xuân Thu, 1966).
Cụ Phan Bội Châu, một danh nhân Việt Nam yêu nước cũng có viết:
“Khôn thì người ghét, tìm cách mưu hại cho chết; dại thì dễ bị dìm, bị hại, cũng chết; chỉ có người biết tùy thời mà hành động, gặp lúc địch mạnh thì ẩn nhẫn tránh xa để rèn luyện sức mạnh; đợi lúc địch yếu hoặc bận tay với kẻ khác thì xông đánh bất thình lình, có vậy mới sống được.”
(Theo Việt Nam Tự Điển –Tác giả Lê Văn Đức). 
Biết để sống trên đời là cần thiết.
“Biết thì sống.” Câu nói nầy thật là hay. Vấn đề biết hay không biết thật là quan trọng. Thật ra, chữ “biết” lúc nào và ở đâu cũng rất quan trọng. 
Nhờ biết thích nghi với hoàn cảnh mà dân tộc Việt Nam tồn tại cho đến ngày nay và cũng nhờ ham hiểu biết mà đầu óc dân Việt không thua gì các dân tộc khác trên thế giới. Chúng ta có thể tự hào về dân tộc Việt Nam trên nhiều phương diện.
Ở tại Hoa Kỳ, hầu như ngành nào quan trọng cũng có người Việt Nam chen chân sánh bước. Học sinh Việt Nam nhiều em nổi tiếng học giỏi.
 Nhiều công nhân Việt Nam được chủ nhân công ty kính nể vì khả năng thông thạo công việc và tính cần cù, tháo vát. Truyền thống ham học, trọng tri thức vẫn sống mạnh giữa cộng đồng người Việt.
 Tinh thần “thờ cha kính mẹ” hay “kính lão đắc thọ” của người Việt không kém thua chút nào khi so với các dân tộc khác. Biết để sống là giá trị trường tồn của dân tộc Việt xưa nay.
Muốn biết chúng ta cần dừng lại lắng nghe, học hỏi và nghiên cứu thêm, nhưng nhiều người Việt cũng hay nói cách chủ quan, “Biết rồi, khổ lắm, nói mãi.”
 Câu nói nầy có thể dẫn đến thái độ bịt tai lại đối với nhiều điều mới mẻ đáng biết, đáng nghe.
 Tôi mong bạn sẽ không dùng câu nói đó ở đây. Điều tôi muốn trình bày với bạn có thể là điều quan trọng nhất bạn đang cần biết. Đây là sự hiểu biết tâm linh mà nhiều người không để ý và có lẽ chính bạn cũng không để ý đến giữa những bận rộn của cuộc đời nầy. 
Nhưng đây là một nhu cầu cần thiết. Thân thể bạn cần ăn uống hít thở để sống. Linh hồn bạn cũng cần sống như vậy không kém. Biết thì sống. Không biết thì chết.
Hồng Ân